Zwolnienie odwołanego prezesa a konsultacja związkowa (II PZP 3/12)
Zgodnie z treścią art. 38 kodeksu pracy zamiar wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony podlega konsultacji związkowej. Czy dotyczy to także odwołanego prezesa zarządu?
Członek zarządu spółdzielni czy spółki z o.o. lub akcyjnej może być zatrudniony w tej organizacji na podstawie umowy o pracę, co zresztą nadal jest najpopularniejszą formą zatrudniania. Z prawnego punktu widzenia mamy tu do czynienia z dwiema relacjami pomiędzy członkiem zarządu a spółdzielnią (spółką). Pierwsza to relacja korporacyjna (czy też organizacyjna), w ramach której osoba zainteresowana funkcjonuje na zewnątrz jako członek zarządu spółdzielni (spółki). Druga zaś to relacja oparta na stosunku pracy, formalnie niezależnym od relacji korporacyjnej.
Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych (i analogicznych regulacji prawa spółdzielczego) odwołanie członka zarządu lub zawieszenie go w czynnościach nie narusza jego uprawnień wynikających ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego, którego przedmiotem jest świadczenie pracy.
Czy oznacza to, że obowiązuje również konsultacja związkowa?
Orzecznictwo Sądu Najwyższego w tych kwestiach konsultacji związkowej na przestrzeni lat jest dosyć rozbieżne. Np. w wyroku z dnia 10 stycznia 2002 (I PKN 783/00) Sąd Najwyższy stwierdził, że konsultacji związkowej nie wymaga wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony dokonane w następstwie odwołania pracownika z zarządu spółki kapitałowej. Natomiast w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2002 r. (I PKN 809/00) stwierdzono, że do wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi zarządzającemu zakładem w imieniu pracodawcy stosuję się obowiązek konsultacji związkowej.
Kwestie te rozstrzygnął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 grudnia 2012 r. (II PZP 3/12):
Wypowiedzenie umowy o pracę zawartej z prezesem zarządu spółdzielni mieszkaniowej, dokonane po odwołaniu go z tej funkcji, powinno być poprzedzone konsultacją z zakładową organizacją związkową (art. 38 k.p. i art. 52 § 2 Prawa spółdzielczego).
Oznacza to, że gdy w momencie otrzymania wypowiedzenia zainteresowana osoba nie jest już członkiem zarządu, powinna być ona traktowana jako zwykły pracownik, zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Istotne znaczenie ma tutaj art. 52 § 2 Prawa spółdzielczego – analogiczny w treści z art. 203 § 1 ksh i 370 § 1 ksh – który jednoznacznie stanowi, że odwołanie członka zarządu lub zawieszenie go w czynnościach nie narusza jego uprawnień wynikających ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego, którego przedmiotem jest świadczenie pracy. Przepis ten implikuje obligatoryjne stosowanie zasad ochrony stosunku pracy, zawartych w kodeksie pracy. Prawo spółdzielcze ani handlowe nie zawiera wszak przepisów szczególnych dotyczących trybu konsultacji zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony w stosunku do pracownika – byłego członka zarządu. W tym zakresie zastosowanie będą miały więc przepisy ogólne zawarte w art. 38 Kodeksu pracy oraz art. 30 ust.21 ustawy o związkach zawodowych, które dotyczą obowiązku poprzedzenia wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony właśnie konsultacją z zakładową organizacją związkową.
W omawianej uchwale Sąd Najwyższy przychylił się więc do poglądu, że Prawo spółdzielcze (analogicznie i ksh) nie uchyla obowiązku konsultacji związkowej zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony w stosunku do odwołanego członka zarządu spółdzielni. Również w piśmiennictwie przeważa pogląd, że na gruncie obowiązującego prawa nie ma żadnych przepisów ustawowych, które wyłączałyby stosowanie rygorów i ograniczeń wynikających z powszechnego prawa pracy.
Powyższa wykładnia może mieć istotne znaczenie dla pracodawców, którzy powinni mieć na uwadze, że jeżeli ochronę związkową deklaruje były prezes czy inny były już członek zarządu osoby prawnej, to konsultacja związkowa ewentualnego wypowiedzenia stosunku pracy po wcześniejszym odwołaniu z pełnionej funkcji będzie obowiązkowa. Nie można też wykluczyć, że odwołani członkowie zarządów staną się członkami związków zawodowych bezpośrednio o odwołaniu. Zwiększy to ich ochronę przez rozwiązaniem umowy o pracę.
Dzień dobry!
Mam pytanie dotyczące przedawnienia. Spółka z o.o. ma różnie podpisane umowy z członkami zarządu. Z niektórymi jest to umowa cywilnoprawna z osobami fizycznymi. Z pozostałymi ze względu na działalność gospodarczą (samozatrudnienie) umowa o zarządzanie. Jakie są przedawnienia na wypłaty „wynagrodzeń” dla tych pierwszych a jakie dla tych drugich (faktury). Zastanawiam się też na przedawnieniami w drugą stronę tj. rozliczenie pobranych zaliczek na wynagrodzenie czy np. reprezentację. Czy rodzaj podpisanej umowy ma wpływ na przedawnienie roszczeń z tytułu zakazu konkurencji w stosunku do członków zarządu?
Pozdrawiam
Darek, termin przedawnienia roszczeń zależy od typu umowy, na podstawie której powstało dane roszczenie. I tak – wynagrodzenie z umowy zlecenia, umowy o dzieło, umowy o świadczenie usług przedawnia się po upływie 2 lat od dnia ich wymagalności. W odniesieniu do umowy o zarządzanie, jest to umowa nienazwana, która podlegać będzie reżimowi prawnemu umowy zlecenia – tak więc również tutaj okres przedawnienia wynagrodzenia wynosić będzie 2 lata. Taki sam okres przedawnienia jest przewidziany dla roszczeń drugiej strony o zwrot zaliczek – 2 lata.
W odniesieniu zaś do zakazu konkurencji sprawa jest trochę bardziej skomplikowana. Zależy czy mówimy o zakazie konkurencji wynikającym z umowy czy z przepisu art. 211 k.s.h.
Zakaz konkurencji wynikający z przepisów kodeksu spółek handlowych (stosunek wewnętrzny) obowiązuje członka zarządu przez czas piastowania przez niego funkcji. Jeżeli z naruszenia tego zakazu spółka poniesie szkodę, to można dochodzić jej naprawienia na podstawie art. 293 k.s.h. przy czym roszczenie o odszkodowanie przedawnia się w tym wypadku z upływem trzech lat od dnia, w którym spółka dowiedziała się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia, nie później niż w ciągu 10 lat od zdarzenia.
Natomiast w przypadku zakazu konkurencji wprowadzonego do umowy podpisanej z członkiem zarządu (stosunek zewnętrzny), jeżeli będzie to umowa zlecenia, umowa o świadczenie usług, umowa o zarządzanie, czy inna umowa podlegająca reżimowi prawnemu zlecenia, to okres przedawnienia roszczeń wynikających z zakazu konkurencji będzie wynosił 10 lat dla osób fizycznych oraz 3 lata dla osób prowadzących działalność gospodarczą (znajdujących się na tzw. samozatrudnieniu). W odniesieniu zaś do zakazu konkurencji wynikającego z umowy o dzieło – termin ten wynosić będzie 2 lata.
Warto dodać, że stosunek wewnętrzny i zewnętrzny istnieją obok siebie, tak więc dochodzenie roszczeń z jednego stosunku nie wyłącza możliwości dochodzenia roszczeń z drugiego stosunku i odwrotnie.
Dzięki