Urlop wychowawczy a zwolnienia grupowe
Kilka dni temu dział kadr jednego z klientów zapytał o możliwość zwolnienia z pracy pracownika na urlopie wychowawczym, ale z ramach „zwolnień grupowych”. Czy zwolnienie takie jest możliwe? Jeżeli tak, to na jakich warunkach?
Prawo pracy obejmuje szczególną ochroną pracowników przebywających na urlopie wychowawczym. Przepis art. 1861 KP stanowi bowiem, że pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem w okresie od złożenia wniosku o udzielenie takiego urlopu do dnia jego zakończenia. Zdanie drugie wprowadza jednak wyjątek, który umożliwia rozwiązanie stosunku pracy z takim pracownikiem w sytuacji, gdy zostanie ogłoszona upadłość lub likwidacja pracodawcy oraz w przypadku zaistnienia przyczyn uzasadniających rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
A co w sytuacji, gdy dochodzi do tzw. zwolnień indywidualnych na warunkach zwolnień grupowych? Taki szczególny przypadek został uregulowany w art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 marca o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (zwana potocznie ustawą o zwolnieniach grupowych). Stanowi on, że odpowiednie zastosowanie znajdzie m.in. przepis art. 5 ust. 3 wspomnianej ustawy.
Przepis ten z kolei wyłącza stosowanie w przypadku zwolnień grupowych art. 41 KP, który to zakazuje wypowiedzenia umowy o pracę w trakcie urlopu pracownika bądź w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności. Innymi słowy – rozwiązanie umowy o pracę z takim pracownikiem jest możliwe w ramach zwolnień indywidualnych, przy spełnieniu jednak dodatkowych przesłanek.
Jednak w tym stanie prawnym pojawił się problem – czy pod pojęciem „urlopu pracownika” o którym mowa w art. 41 KP można rozumieć również urlop wychowawczy? Wątpliwości wynikały z tego, że przepis o urlopach wychowawczych został on umieszczony w dziale ósmym KP pt. „uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem”, a nie w dziale siódmym KP, nazwanym „urlopy pracownicze”. Wątpliwości te rozstrzygnął SN w wyroku z dnia 15 lutego 2006 r., sygn. akt II PZP 13/05, orzekając, że wspomniany przepis art. 10 ust. 1 i 2 ustawy o zwolnieniach grupowych może być podstawą rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem w okresie urlopu wychowawczego.
Zgodnie z treścią przepisu art. 5 ust. 3 ustawy o zwolnieniach grupowych wypowiedzenie takie będzie dopuszczalne tylko w czasie urlopu trwającego przynajmniej 3 miesiące. Zatem nie będzie możliwe rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem pozostającym na urlopie wychowawczym w sytuacji, gdy wymiar tego urlopu nie przekracza 3 miesięcy. Co więcej, wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę w tym szczególnym trybie możliwe będzie jedynie w odniesieniu do pracodawców, którzy zatrudniają minimum 20 pracowników (tzn. stosuje się do nich ustawę o zwolnieniach grupowych).
Poza tym, jako wymóg dopuszczalności takiego rozwiązania stosunku pracy, znajdzie również zastosowanie przesłanka wyłączności przyczyn niedotyczących pracowników – a więc przyczyn leżących po stronie pracodawcy oraz przyczyn niezależnych, jako powodu dokonania zwolnienia.
Jednakże, w odniesieniu do wypowiedzenia indywidualnego w trybie grupowego zostało wprowadzone jeszcze jedno ograniczenie. Rozwiązanie stosunku pracy z pracownikami musi zostać poprzedzone zawiadomieniem związku zawodowego o zamiarze wypowiedzenia umowy o pracę. Związek reprezentujący pracownika na zgłoszenie sprzeciwu ma termin 14 dni od dnia takiego zawiadomienia. Jeżeli jednak się sprzeciwi, rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem objętym szczególną ochroną nie będzie możliwe.
Podsumowując, rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem korzystającym z urlopu wychowawczego jest możliwe w trybie zwolnień grupowych, jednakże muszą zostać spełnione pewne warunki. Pracodawca musi zatrudniać co najmniej 20 pracowników, wymiar urlopu wypoczynkowego musi obejmować minimum 3 miesiące, związek zawodowy nie może się temu sprzeciwić, a wypowiedzenie musi być dokonane wyłącznie z przyczyn niedotyczących pracowników.
Jestem ciekawa co Pan sądzi o konieczności wypłacania dodatku wyrównawczego z tytułu obniżenia wynagrodzenia pracownikowi przebywającemu na urlopie wychowawczym. Chodzi mi o wypowiedzenie zmieniające dokonane w trybie art. 10 ustawy o zwolnieniach grupowych. Czy Pana zdaniem dodatek z art. 10 ust. 4 tej stawy znajdzie zastosowanie? Czy też stosować należy zwolnienie, o którym mowa w ostatnim zdaniu art. 10 ust. 4 ustawy? Trzecią możliwością jest stosowanie art. 5 ust. 4, do której odsyła art. 10 ust. 1. Ustawa jest tak “fantastycznie” napisana, że trudno dociec jakie rozwiązanie jest prawidłowe. Co Pan o tym sądzi?
Anna, bardzo ciekawe pytania. Rozumiem, że chodzi o pracownika, który jest na obniżonym wymiarze czasu pracy, bo przecież urlop wychowawczy to urlop, za który nie otrzymuje się wynagrodzenia. W mojej ocenie znajdzie zastosowanie dodatek, ponieważ okres urlopu wychowawczego jest objęty szczególną ochroną przed zatrudnieniem na podstawie art. 186 z ind. 8 k.p., a nie na podstawie art. 41 k.p. Ostatnie zdanie art. 10 ust 4 ustawy o zwolnieniach grupowych ma zastosowanie do tych okresów nieobecności, które są chronione na podstawie art. 41 k.p.
Nie wiem sąd autor artykułu wziął tezę, że art. 10 ustawy o zwolnieniach grupowych nakazuje stosować ust. 1 art. 5?
Robert, słusznie! Już skorygowałem.
Witam Panie Karolu
Mam pytanie odnośnie urlopu pracownika z ktorym teraz rozwiązujemy umowę o prace na podstawie art. 53K.P. Jest to osoba uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy , w przyszłym roku przechodzi na emeryturę , chorował 182 dni i teraz chcemy z nim rozwiązać umowę bez wypowiedzenia. Pytanie dotyczy urlopu za 2016 rok, czy powinnismy wypłacić ekwiwalent za cały okres do końca roku , czy proporcjonalnie za pol roku?
Panie Karolu, mam pytanie czy można zwolnić pracownika gdy ‘oczekuje on na urlop wychowawczy’. Już konkretyzuję. Pracownica zatrudniona na umowę na czas nieokreślony przebywała na urlopie macierzyńskim, nast. rodzicielskim do 20.01.2018. Po tej dacie wykorzystuje zaległy urlop wypoczynkowy aż do 16.03. W dniu 01.02 okazało się, że pracodawca rozpoczyna rozmowy ze związkami zawodowymi nt. zwolnień grupowych a kryteria tych zwolnień zostaną zgodnie z przepisami znane 21.02.
Pracownica planuje tylko 2,5 m-czny, jednorazowy urlop wychowawczy. Kiedy powinna złożyć wniosek z prośbą o jego udzielenie pracodawcy tak aby ‘ubiec’ go z ewentualnym wypowiedzeniem umowy? Podobno 21 dni przed jego rozpoczęciem. Czy składając wniosek 20.02 będzie chroniona przed zwolnieniem grupowym od dnia złożenia wniosku do dnia zakończenia urlopu wychowawczego?
Nie zechcieli Państwo opowiedzieć na moje pytanie z uwagi na szczegółowość (a poradę poprzez Kancelarię wycenili na jakąś kosmiczną kwotę), więc postanowiłam zapytać prawnika w innej kancelarii (za rozsądną opłatą). Podobnie jak PiP, uważaja, że jest w Państwa artykule błędna interpretacja przepisów. Zacytuję poniżej fragment odpowiedzi jaki otrzymałam.
” Co do wymogu co najmniej 3-miesięcznego urlopu jako warunek do zwolnienia na podstawie tych przepisów – w naszej ocenie nie jest to prawidłowa interpretacja – opiera się na zaliczeniu pracownika na urlopie wychowawczym do chronionego na gruncie art. 41 k.p. Tymczasem takiego pracownika dotyczą przepisy szczególne art. 186 z ind. 8 k.p. Dlatego też podtrzymujemy stanowisko o braku wymogu 3 miesięcznego urlopu do zastosowania zwolnień grupowych.”