Przedawnienie odszkodowania za utratę prawa do akcji pracowniczych
Jako pracownik prywatyzowanej spółki nie otrzymałem co prawda akcji (nie byłem zatrudniony w dniu komercjalizacji), ale uczestniczyłem w procedurze wydawania akcji pracowniczych (potem jeszcze kilka razy doradzałem w takich procedurach). Bardzo dbaliśmy o to, by wszystkim pracownikom przydzielić akcje (chociaż bez procesu się nie odbyło). Jak długo jednak pracownicy mogą żądać odszkodowania z tytułu utraty prawa do darmowych akcji?
Kwestię tę wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale (Siedmiu Sędziów) z dnia 21 listopada 2012 r. (I PZP 1/12), na tle sprawy z branży górniczej:
Roszczenie o odszkodowanie od pracodawcy z tytułu utraty prawa do nieodpłatnego nabycia akcji ulega przedawnieniu na podstawie art. 291 § 1 k.p.
Instytucja przedawnienia opiera się na możliwości uchylenia się od obowiązku zaspokojenia przez podmiot zobowiązany po upływie okresu przedawnienia. Dotyczy to zarówno stosunków cywilnoprawnych, jak i stosunku pracy. Roszczenie, które się przedawniło, może być dochodzone, jeśli jednostka, przeciwko której ono przysługuje, nie chce z przedawnienia czynić użytku.
Ustalenie, czy takie roszczenie o odszkodowanie za akcje przedawnia się na mocy art. 118 K.c. (10 lat), czy też na podstawie art. 291 § 1 K.p. (3 lata), jest pośrednio uzależnione od rozstrzygnięcia, czy może być owo roszczenie zaliczone do „roszczeń ze stosunku pracy” w rozumieniu art. 291 § 1 K.p.
Kwestia, co mieści się w pojęciu „roszczenie ze stosunku pracy” w rozumieniu art. 291 § 1 K.p., nastręcza wiele trudności interpretacyjnych. Podstawą takiego roszczenia musi być stosunek pracy. Samo roszczenie musi być wynikiem niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków przez pracownika bądź pracodawcę.
Skład Sądu Najwyższego, orzekający w tej sprawie, uznał (ale wcale nie jednomyślnie), że obowiązki pracodawcy w zakresie procedury nieodpłatnego udostępniania akcji wynikają ze stosunku pracy.
Roszczenia odszkodowawcze spowodowane utratą prawa do nieodpłatnego nabycia akcji pracowniczych kierowane przeciwko pracodawcy dochodzone są na zasadach ogólnych. Okoliczność, że bezpośrednią podstawą żądania są przepisy prawa cywilnego, nie stanowi przesłanki do pozbawienia ich charakteru roszczeń związanych ze stosunkiem pracy. W związku z tym roszczenie przedawnia się na podstawie art. 291 § 1 K.p., nie zaś według art. 118 K.c. w zw. z art. 471 K.c, co oznacza, że okres przedawnienia wynosi 3 lata.
Do tej uchwały aż trzech Sędziów zgłosiło zdanie odrębne. Sędziowie ci argumentowali, że takie roszczenia pracowników przedawniają się na zasadach ogólnych prawa cywilnego, czyli 10 lat.
